کتاب‌هایی که در دستۀ کلی مبانی هنرهای تجسمی جای می‌گیرند، برای طراحان گرافیک، معماران، عکاس‌ها، نقاش‌ها و مجسمه‌سازها و به‌نوعی برای همۀ کسانی‌که برای خلق اثر با الفبای تصویر در ارتباط‌اند، کارآمد است؛ از‌این‌رو، مراجعه به این کتاب‌ها برای اینکه این افراد بتوانند نشانه‌های تصویری اثر خود را جدا از جنبۀ زیبایی‌شناسی آن، به‌گونه‌ای سازمان‌دهی کنند تا مخاطب به بهترین شکل ممکن، آن را دریافت کند، بدیهی و ضروری به‌نظر می‌رسد. در ادامه، به معرفی اجمالی کتاب‌هایی می‌پردازیم که به‌طور عمومی از قواعد و تکنیک‌های سازمان‌دهی عناصر بصری سخن گفته‌‌اند یا به موضوعی خاص در این زمینه پرداخته‌اند.

اصول و مبانی هنرهای تجسمی؛ زبان و بیان و تمرین، محمدحسین حلیمی

این کتاب را می‌توان جامع‌ترین کتاب این حوزه در بازار نشر دانست. در این کتاب، به مفاهیم ابتدایی تجسمی از‌جمله نقطه، خط، سطح، حجم، بافت، پرسپکتیو، فضا، حرکت، ریتم، ترکیب و طراحی، هر‌کدام در فصلی جداگانه پرداخته شده است. روشی که این کتاب در طرح مسائل و نحوۀ تحلیل مباحث هنرهای تجسمی به‌کار گرفته، همان است که به‌طور کلاسیک در بیشتر مدارس هنری در کشورهای مختلف جهان تدریس می‌شود. همچنین برای هریک از مباحث، منابع تصویری متنوعی ارائه شده است.

این کتاب را که می‌توان آن را کتابی کلاسیک و پایه‌ای برای شروع مطالعه در‌زمینۀ مبانی هنرهای تجسمی دانست، محمدحسین حلیمی تألیف کرده و نشر احیا کتاب، چاپ دهم آن را در سال ۱۳۹۱ وارد بازار کرده است.

مبانی هنرهای تجسمی، غلامحسین نامی

ایجاد آثار تجسمی و درک‌کردن درست آن‌ها، به شناخت اولیه از اصول و مبانی هنرهای تجسمی نیاز دارد؛ به‌همین‌دلیل، این مبانی را می‌توان به الفبا و قواعد درک زبان و ابداع در هنرهای تجسمی و بصری تعبیر کرد. در مبانی هنرهای تجسمی، الفبای تجسم یا تصویرکردن و همچنین درک آثار هنرهای تجسمی را تجربه خواهیم کرد. کتاب مبانی هنرهای تجسمی با معرفی مفاهیم اولیۀ بصری و عناصر تجسمی، خواننده را در درک چگونگی استفاده از این الفبا یاری می‌کند. این کتاب مانند کتاب اصول و مبانی هنرهای تجسمی محمدحسین حلیمی که معرفی شد، از‌جمله کتاب‌هایی‌ست که برای آشنایی کلی و ابتدایی با مبانی تجسمی توصیه می‌شود.

مبادی سواد بصری،‌ دونیس ا.دانیس

مبادی سواد بصری را می‌توان راهنمای مقدماتی و جامعی برای کسانی دانست که نوع کارشان فهم بیشتر و بهتری از اخبار یا پیام‌های بصری را ایجاب می‌کند.

مؤلف در این کتاب، در‌عین برخورد عملی با موضوع بحث و ارائۀ تمرین‌هایی به خوانندگان، از طرح مسائل نظری جامع نیز دراین‌زمینه غفلت نورزیده است.

همان‌طور‌که داندیس، مؤلف این کتاب در پیش‌گفتار آن گفته است، هدف این کتاب یافتن راه‌حل‌های ساده یا مطلق برای مسلط‌شدن به زبان تصویری نیست؛ بلکه هدف، ارائۀ شیوه‌های متنوعی از ترکیب‌بندی در طراحی و امکان به‌وجود‌آوردن ساخت‌های بصری مختلف موردقبول است.

مبادی سواد بصری در ۹ فصل به مباحث زیر می‌پردازد: ۱. خصوصیت و محتوای سواد بصری؛ ۲. ترکیب‌بندی: راهنمایی‌های دستوری برای سواد بصری؛ ۳. عناصر اولیه در ارتباط بصری؛ ۴. تشریح پیام بصری؛ ۵. جنبش و تحرک در کنتراست؛ ۶. فنون بصری: برنامه‌هایی برای ارتباط بصری؛ ۷. برآمدن سبک بصری؛ ۸. هنرهای بصری:کار ویژه و پیام؛ ۹. سواد بصری: برای چه و چگونه؟

این کتاب تألیف دونیس ا.دانیس با ترجمۀ مسعود سپهر است که توسط انتشارات سروش به‌چاپ رسیده است.

مدیریت چشم مخاطب (چگونه نشانه‌های تصویری را سازمان‌دهی کنیم)، محمدحسین نیرومند

همان‌طور‌که از نام کتاب پیداست، در این کتاب تلاش شده با آموزش‌هایی به هنرمندان بیاموزد چگونه نشانه‌های تصویری را سازمان‌دهی کنند تا بتوانند چشم مخاطب را مدیریت کنند؛ چراکه هم‌اکنون همۀ انسان‌ها در اقصی‌نقاط جهان بدون بهره‌مندی از کمترین آموزش‌ها، تحت‌تأثیر جریان عظیم اطلاع‌رسانی دیداری در‌حال مطالعۀ آثار تصویری‌اند! هرچند رمزگشایی و دریافت این پیام‌ها در‌قالب تصاویر توسط انسان‌ها ساده می‌نماید؛ کار رمزگذاری در تصویر که توسط هنرمندان صورت می‌گیرد، بسیار پیچیده و دشوار است. این دشواری به عوامل گوناگونی مرتبط است؛ اما بی‌شک، یکی از این عوامل مهم، عدم شناخت هنرمندان از توانایی‌های فیزیولوژیکی چشم انسان و حوزۀ ادراک تصویر و دریافت آن است. این کتاب می‌کوشد تا گوشه‌ای از این توانایی‌های انسان را در دریافت تصویر بشناساند. به‌عبارت‌دیگر، هنرمند باید بتواند نشانه‌های تصویری خود را به‌گونه‌ای سازمان‌دهی کند تا به بهترین شکل ممکن توسط مخاطب دریافت شود. این امر هنگامی اتفاق می‌افتد که او توانایی مدیریت چشم مخاطب را داشته باشد.

از‌این‌رو، خواندن این کتاب با‌توجه‌به نگارش آن در سال اخیر و به‌روز‌بودن مفاهیم آن برای کسانی‌که با رمزگذاری پیام‌های بصری سروکار دارند، مفید به‌نظر می‌رسد. این کتاب توسط محمدحسین نیرومند تألیف شده و برای اولین بار در سال ۱۳۹۲توسط انتشارات فرهنگسرای میردشتی به‌چاپ رسیده است.

هنر رنگ، یوهانس ایتن

رنگ را می‌توان یکی از عناصر اولیه در ارتباط بصری دانست. از‌این‌رو مطالعۀ کتابی که به‌طور اختصاصی به مفاهیم مرتبط با این عنصر بصری می‌پردازد، ضروری به‌نظر می‌رسد.

کتاب هنر رنگ ایتن را می‌توان جامع‌ترین کتابی دانست که به همۀ جوانب رنگ از احساسات ذهنی تا قوانین عینی آن با ارائۀ تصاویری واضح و مشخص پرداخته است. نام‌بردن از عناوین بخش‌های مختلف این کتاب، خود سندی‌ست بر جامع‌بودن کتاب در حوزۀ مباحث مرتبط با رنگ:

فیزیک رنگ، عوامل و آثار رنگ، هماهنگی رنگ‌ها، مایه‌های ذهنی از رنگ، تئوری طرح رنگ، حلقۀ رنگ ۱۲‌قسمتی، کنتراست‌های رنگ، ترکیب رنگ‌ها، کرۀ رنگ، سازواری رنگ‌ها، شکل و رنگ، تأثیرات فضایی یا مکانی رنگ‌ها، تئوری تأثیرات حسی رنگ، تئوری اکسپرسیون رنگ و کمپوزیسیون.

کتاب هنر رنگ تألیف یوهانس ایتن است که با تلاش‌های هنری خود و نیز مطالعۀ فشردۀ تمامی نظریه‌های موجود، نظریۀ خود را ارائه کرد و آزمود و آن را اصلاح کرد. این کتاب با ترجمۀ عربعلی شروه توسط انتشارات یساولی به‌چاپ رسیده است.

در کنار این کتاب، کتاب عناصر رنگ هم در بازار نشر موجود است. این کتاب خلاصه‌ایست از تمامی مباحث مطرح‌شده در کتاب هنر رنگ با ترجمۀ بهروز ژاله‌دوست که توسط نشر عفاف به‌چاپ رسیده است.